Konflikt Palestyny z Izraelem – o co tak naprawdę chodzi

Prawda, której nie usłyszymy w mediach głównego nurtu

Temat konfliktu między Palestyną a Izraelem od dziesięcioleci pojawia się w doniesieniach medialnych, politycznych analizach i internetowych dyskusjach. Z reguły jednak przedstawiany jest w sposób jednostronny, powierzchowny, a często wręcz zmanipulowany. Nie chodzi tylko o brak obiektywizmu – chodzi o systematyczne pomijanie cierpienia jednej ze stron. Dlatego warto zadać sobie podstawowe pytanie: czy naprawdę wiemy, o co w tym konflikcie chodzi?

Nie trzeba być historykiem ani politologiem, by dostrzec, że coś tu się nie zgadza. Obserwujemy dramatyczne sceny: dzieci w ruinach, domy burzone przez buldożery, mury oddzielające ludzi od własnej ziemi. Widzimy cierpienie, które trwa od pokoleń. A mimo to najczęściej słyszymy tylko jedną narrację: o prawie Izraela do obrony. Rzadko kto zadaje sobie trud, by zrozumieć, co czuje człowiek, który całe życie spędził w obozie dla uchodźców, bez prawa powrotu do miejsca, w którym urodził się jego dziadek.

Zacznijmy więc od początku – od faktów. Bez emocjonalnych uniesień, ale też bez kalkulacji poprawności politycznej. Bo jeśli mamy mówić o konflikcie palestyńsko-izraelskim z uczciwością i rzetelnością, nie możemy pomijać żadnego rozdziału tej historii. Czas przyjrzeć się genezie tego starcia – nie z perspektywy medialnych haseł, lecz poprzez konkretne wydarzenia, które ukształtowały dzisiejszą rzeczywistość.

Skąd to się wzięło – tło, które musimy znać

Zanim na mapie świata pojawił się Izrael, istniała Palestyna – terytorium zamieszkiwane przez społeczność muzułmańską, chrześcijańską i żydowską. Przez wieki ziemie te były miejscem względnego współistnienia, choć oczywiście niepozbawionym napięć. Przed XX wiekiem nie było tam państwa żydowskiego ani zorganizowanego ruchu narodowego, który dążyłby do jego stworzenia. Mieszkańcy Palestyny żyli z uprawy roli, handlu i rzemiosła, tworząc lokalną kulturę głęboko zakorzenioną w tradycji i historii regionu.

Z czasem, wraz z osłabieniem Imperium Osmańskiego i rosnącym wpływem mocarstw europejskich, pojawiły się pierwsze oznaki zmian, które w niedługim czasie doprowadziły do dramatycznych przekształceń społecznych i geopolitycznych. Brytyjski mandat nad Palestyną, przyznany po I wojnie światowej, stał się początkiem nowego etapu – etapu, który miał zburzyć dotychczasowy porządek.

Deklaracja Balfoura i brytyjski mandat – początek napięć

W 1917 roku brytyjski rząd ogłosił tzw. Deklarację Balfoura, w której zapowiedział utworzenie „żydowskiej siedziby narodowej” w Palestynie. Dla mieszkańców tych ziem oznaczało to jedno: początek końca ich dotychczasowego życia. Bez konsultacji z ludnością lokalną, bez referendum, bez jakiejkolwiek formy zgody, obce imperium zaczęło kreować nowy porządek w regionie.

Brytyjski mandat formalnie obowiązywał do 1948 roku, ale w jego trakcie liczba imigrantów żydowskich, głównie z Europy, drastycznie rosła. Władze brytyjskie często przymykały oko na agresywne działania syjonistycznych bojówek, a miejscowa ludność coraz częściej padała ofiarą wypędzeń, przymusowych wywłaszczeń i represji.

1948 i katastrofa narodowa Palestyńczyków – Nakba

Rok 1948 to moment przełomowy – powstaje państwo Izrael. Dla jednych – symbol odrodzenia, dla drugich – początek tragedii. Właśnie wtedy dochodzi do wydarzenia, które Palestyńczycy nazywają Nakba – „katastrofa”. W wyniku działań militarnych oraz planowego wypędzania ludności arabskiej, ponad 700 tysięcy Palestyńczyków zostaje zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Dziesiątki tysięcy domostw zostały zburzone, wsie zrównane z ziemią, a uchodźcy nigdy nie otrzymali prawa powrotu.

Dla mieszkańców regionu to nie była tylko zmiana granic – to był gwałtowny koniec ich dotychczasowego świata. Z dnia na dzień tracili wszystko: ziemię, tożsamość, obywatelstwo, a często i bliskich. Tymczasem nowo powstałe państwo Izrael od razu otrzymało wsparcie międzynarodowe – polityczne, finansowe i militarne. Palestyńczykom nie dano żadnej alternatywy.

Kolejne dekady i coraz głębszy rozłam

Po 1948 roku sytuacja tylko się pogarszała. Wojna sześciodniowa z 1967 roku doprowadziła do okupacji Zachodniego Brzegu, Strefy Gazy i Wschodniej Jerozolimy przez izraelskie wojsko. Osadnictwo, kontrola militarna, mury separacyjne i blokady stały się nową normą. Mimo wielu rezolucji ONZ, społeczność międzynarodowa nie była w stanie wymusić żadnych konkretnych działań, które przywróciłyby równowagę. Palestyńczycy od dziesięcioleci funkcjonują bez własnego, niezależnego państwa, a każda próba stawiania oporu spotyka się z oskarżeniami o terroryzm.

Osadnictwo i grabież ziemi – milcząca ekspansja

Jednym z najbardziej palących problemów, które pogłębiają konflikt, jest systematyczne rozrastanie się izraelskich osiedli na terenach należących do Palestyńczyków. Proces ten trwa od dekad, mimo międzynarodowych rezolucji i wielokrotnych protestów ze strony społeczności międzynarodowej. Z zewnątrz może to wyglądać jak po prostu budowa nowych domów. Ale dla Palestyńczyków to znacznie więcej – to dramatyczna utrata przestrzeni, która oznacza utratę przyszłości.

Izraelskie osiedla są budowane w miejscach strategicznych – często na wzgórzach, z których łatwo kontrolować palestyńskie wsie i miasta. To nie przypadek. To przemyślana taktyka, której celem jest nie tylko fizyczna obecność, ale także psychologiczna dominacja. Mieszkańcy Zachodniego Brzegu coraz częściej muszą patrzeć, jak na ich ziemi powstają mury, drogi tylko dla izraelskich obywateli i strefy zamknięte, do których nie mają wstępu.

Próby prawnej obrony swoich terenów zazwyczaj kończą się fiaskiem. Palestyńczycy nie mają takich samych praw, jak osadnicy, a ich głos w izraelskich sądach jest w najlepszym wypadku ignorowany, w najgorszym – karany. W ten sposób dochodzi do cichej, ale brutalnej ekspansji, która dzieje się dzień po dniu, często bez rozgłosu, ale z potężnymi skutkami.

Gaza – życie na skraju przetrwania

Jeśli Zachodni Brzeg jest miejscem ucisku i kontroli, to Strefa Gazy jest żywym przykładem tego, jak może wyglądać życie w całkowitej izolacji. Od 2007 roku ten skrawek ziemi, zamieszkiwany przez ponad dwa miliony ludzi, pozostaje pod ścisłą blokadą – zarówno lądową, morską, jak i powietrzną. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy Gazy nie mają dostępu do swobodnego transportu, handlu, edukacji czy opieki zdrowotnej w wymiarze, który można by uznać za podstawowy.

Brakuje prądu, wody, leków, części zamiennych do sprzętu medycznego, materiałów budowlanych. Gospodarka została praktycznie zniszczona. Bezrobocie sięga ekstremalnych poziomów, a młodzi ludzie nie widzą przed sobą żadnej perspektywy. Co gorsza, każda eskalacja napięcia kończy się nalotami, które pogłębiają zniszczenia i traumę. Blokada Gazy tłumaczona jest względami bezpieczeństwa, ale w rzeczywistości dotyka przede wszystkim cywilów – dzieci, kobiety, starców. Ludzi, którzy nie mają nic wspólnego z polityką, a płacą najwyższą cenę.

Z tej perspektywy nie sposób nie zadać pytania, czy taka sytuacja może być akceptowana przez jakiekolwiek społeczeństwo uznające zasady prawa międzynarodowego. Czy można mówić o pokoju, kiedy całe miasto żyje w strachu, izolacji i biedzie? I czy rzeczywiście mamy prawo milczeć, skoro milczenie oznacza zgodę?

Solidarność nie zawsze krzyczy głośno

W świecie, w którym każda informacja przebija się przez kolejne warstwy szumu, łatwo stracić wrażliwość. Tragedie dzieją się codziennie, a nasze zmysły coraz rzadziej reagują na kolejne obrazy ruin, płaczu i dramatów rozgrywających się tysiące kilometrów stąd. A jednak, są takie tematy, które nie dają spokoju — nawet wtedy, gdy próbuje się je zamieść pod dywan. Konflikt izraelsko-palestyński to jeden z nich. Nie dlatego, że jest głośny, ale dlatego, że zbyt często mówi się o nim szeptem — i to tylko z jednej strony.

W tym wszystkim jest coś, co nie pozwala przejść obojętnie. Bo kiedy człowiek traci dom, dostęp do wody, prawo do poruszania się i decydowania o własnym życiu — to nie jest już kwestia polityki. To kwestia sumienia. I choć niektórzy próbują udowodnić, że zajmowanie stanowiska to naiwność, my wierzymy, że brak stanowiska to współudział w niesprawiedliwości.

Nie trzeba wychodzić na barykady, by być po stronie tych, którzy zostali uciszeni. Czasem wystarczy otworzyć oczy, zadać pytanie, zakwestionować to, co codziennie podsuwa nam ekran. Bo solidarność nie zawsze musi krzyczeć. Czasem jej siła bierze się właśnie z ciszy, która nie jest obojętna.